KÜLTÜR SANAT İNSANI: ATATÜRK
Atatürk’ün büyük bir asker ve devlet adamı olmasının yanı sıra kültür ve sanat insanı yönünü ne kadar biliyor ve tanıyoruz?
Geçtiğimiz hafta, 100. yaşını kutladığımız Cumhuriyetimizin temelinin kültür olduğunu söyleyerek Atatürk, kültüre verdiği önemi dile getirmiştir. Yaşamının en güzel yıllarını savaş meydanlarında geçiren Atatürk, cephede bile yeni bir şeyler öğrenmek için kitap okumaya vakit ayırmıştır. Savaşın sadece cephede kazanılmasının tek başına bir anlamı olmadığını ayrıca medeniyet savaşının da kazanılması gerektiğini önceden görmüştür.
Ve Atatürk der ki…
Türkiye Cumhuriyeti’nin temeli kültürdür. Memleketimizi, toplumumuzu gerçek hedefe, mutluluğa eriştirmek için iki orduya ihtiyaç vardır; biri vatanın hayatını kurtaran asker ordusu, diğeri milletin geleceğini yoğuran kültür ordusu.
Atatürk, kültürün ulusların öz malı olduğunu ve genç Cumhuriyetimizin layık olduğu uygarlık düzeyine ulaşmasının milli kültürümüzü yüceltmekle mümkün olacağını ve bir milletin savaş meydanlarında kazandığı zaferlerin kalıcı sonuçlar vermesinin ancak irfan ordusuyla gerçekleşeceğini söylemiştir. Okulda kara tahta başında alfabe öğretirken, konser izlerken, zeybek oynarken, dans ederken, müzik dinlerken ve daha nice fotoğraf karelerinde gördüğümüz Atatürk, kültür ve sanatın her bir dalında birçok girişimlerde bulunmuştur.
1924 yılında Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nu çıkararak Cumhuriyetin ilk büyük atılımını yapmıştır.
1924’te öğretmen, orkestra elemanı ve askeri bando elemanı yetiştirmek amacıyla Musiki Muallim Mektebini kurdurtmuş ve daha sonra bu mektebin ismi Ankara Devlet Konservatuvarı olarak değiştirilmiştir.
1925’te geleceğin sanatçıları yetiştirilsin diye gençler yurtdışına gönderilmiş ve günümüz tiyatro ve opera salonlarının temellerinin atılması yine bu dönemde gerçekleşmiştir.
Cumhuriyet dönemi ilk müze binası olan Ankara Etnografya Müzesi’nin inşasına 1925’te başlanmış ve 1930’da ziyarete açılmıştır.
1930’da İstanbul Opera Cemiyeti kurulmuştur.
Osmanlı döneminden kalan bazı okul ve salonlar düzenlenip tekrar sanata vakfedilmiş ve 1931’de daha önceki ismi Dârü’l Bedâyi olan Şehir Tiyatroları da düzenlenip ismi değiştirilerek açılmıştır.
1931’de milli bilinci kazandırmak ve Türk tarihini öğretmek amacıyla Türk Tarih Kurumu ve 1932 yılında Türk Dil Kurumu kurulmuştur.
Türk arkeologları yetiştirilmiş ve ilk Türk kazıları, 1932- 1938 yılları arasında Ahlatlıbel, Gavurkale ve Alacahöyük’te başlatılmıştır.
1935’te Maarif Vekâletinin ismi Kültür Bakanlığı olarak değiştirilmiştir. Yine aynı yıl, Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi açılmıştır.
Atatürk’ün halk oyunlarına ve dansa olan merakını bilmeyen yoktur. 1935’te Atatürk’ün huzurunda İstanbul’da Beylerbeyi Sarayında ilk milletlerarası festival olan I. Balkan Festivali yapılmıştır. 1936’da ikincisi yapılan Balkan Festivalinde, Artvin barı oynanırken Atatürk oyuna bar başı olarak eşlik etmiştir. Bundan sonra bu oyun, Atabarı olarak adlandırılmıştır.
Türk sanat müziği ve Halk müziği alanlarında da derleme çalışmalar yapmış, halk evleri aracılığıyla sanatın halka yayılmasına ön ayak olmuştur.
Gerçekleştirdiği reformlar içerisinden sadece birkaç örnekle özetlemeye çalıştığım bu atılımlar, aslında Atatürk’ün kültür ve sanat politikasının özetidir. Kültür ve sanat insanı Atatürk, öğretim birliği, çağdaş hukuk sistemi, kadın hakları, Türk alfabesinin kabulü, dil ve tarih reformu, tarikatlar, tekke ve zaviyelerin kapatılması, eğitim, bilim ve güzel sanatlar gibi birçok alanında yapılan bu yeniliklere öncülük ederek yeni kurulan Cumhuriyete kültür ve sanat alanında da bir çağ atlatmıştır.