SAHNEDE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
Amerikalı yazar ve çevre aktivisti Wendell Berry, "Dünya hepimizin ortak noktasıdır" diyerek coğrafi sınırları aşan bir perspektiften dünyayı ele almaktadır. İçinde yaşadığımız coğrafi sınırları aşan bu küresel köyde, dünya insanları olarak sorunsuz yaşayabilmek için dünyamızın yüz yüze geldiği küresel ısınma, iklim krizi, gıda güvensizliği gibi zincirleme oluşan sorunların bertaraf edilmesi gerekir. Bu nedenle, dünyayla ve doğayla olan ilişkimizde sorumlu, bilinçli ve saygılı olmamız bir zorunluluktur.
Peki bu sorunlarla başa çıkmak için kültür sanat alanında yapılan faaliyetler, sorunların çözümüne nasıl katkı sağlar? Bu alanda, çevre dostu sürdürülebilir uygulamalar nelerdir, sürdürülebilirlik ve sahnede sürdürülebilirlik kavramları neyi ifade eder?
Sürdürülebilirlik, en yalın haliyle, gereksinimlerimizi karşılarken doğal kaynaklar üzerindeki tahribatı en aza indirmek ve dünyamızı gelecek nesillere daha iyi bir şekilde bırakmaktır. Sahnede sürdürülebilirlik ise sanatsal ve kültürel etkinliklerin düzenlenmesi ve gerçekleştirilmesi sırasında çevre dostu, sürdürülebilir uygulamaların benimsenmesini ifade eder. Bu yaklaşım, konserler, tiyatro gösterileri, festivaller ve diğer sahne performansları gibi etkinliklerde çevre etkilerini azaltmayı ve kaynakları daha verimli bir şekilde kullanmayı amaçlar.
Sahnede sürdürülebilirliğin temel amacı, kültürel etkinliklerin insanlar arasında birleştirici ve eğlendirici olmasını sağlarken çevre üzerindeki olumsuz etkileri minimize etmektir. Peki bu nasıl gerçekleştirilir? Günümüzde bu tür uygulamaların, Türkiye’de ve dünyada örnekleri nelerdir?
Sürdürülebilirlik uygulamalarında, enerji verimliliği öncelikli bir konu olmalıdır. Bu olumsuz etkileri azaltmak yapılması gerekenleri şu şekilde özetleyebiliriz. Sahne ışık- ses sistemleri ve diğer teknik ekipmanlar enerji tüketimi açısından en iyi şekilde kullanılabilir hale getirilmelidir. LED ışıklar gibi enerji tasarrufu sağlayan teknolojiler kullanılmalı, dekor malzemeleri, sahne tasarımları ve biletler gibi materyaller sürdürülebilir kaynaklardan veya geri dönüştürülebilir malzemelerden üretilmelidir. Atıkların azaltılması ve geri dönüşüm teşvik edilmeli, seyirci, yapılan etkinliklerde bulunan geri dönüşüm alanları hakkında bilgilendirilmelidir. Ayrıca, sanatçılar ve etkinlik düzenleyicileri, sahne performansları ile çevre ve toplumsal sorunlara dikkat çekmek için sosyal sorumluluk projeleri gerçekleştirebilirler.
16 -17 Eylül tarihlerinde Müze Gazhane’de bu yıl ikincisi düzenlenecek "Upcycle Istanbul Art & Design Festivali" ülkemizde gerçekleşen en güzel örneklerden biridir. Festival, atık malzemelerin dönüştürülmesini teşvik ederek kaynakların verimli kullanılmasına ve çevresel etkilerin azaltılmasına katkı sağlamaktadır. Geçen yıl haziran ayında gerçekleşen festivalde, sürdürülebilir moda sergileri, geri dönüşüm atölyeleri, konserler, DJ performansları gibi birçok farklı etkinlikler yapıldı. Örneğin; Türkiye’nin ilk ileri dönüşüm sahnesi, atık malzemeler kullanılarak festivale özel tasarlandı. Sahne için İstanbul’un dört bir yanından palet atıkları toplandı ve sahnenin üzeri özel bir şirketin temin ettiği geri dönüştürülmüş karton içecek atıklarından plakalarla kaplandı. Bu yıl, 16 Eylül Dünya Temizlik Gününde başlayacak festival, yine farklı içerikleri ve değerli katılımcıları ile Müze Gazhane’de misafirlerini bekliyor. Festival hakkında daha fazla bilgi için https://upcycleistanbul.com’u ziyaret edebilirsiniz.
Ünlü İngiliz müzik grubu Coldplay'in sıfır karbon ayak izi[1] hedefleyen konserleri, çevre bilincinin sanatla birleştiği bir başka güzel örnek olarak karşımıza çıkar. Coldplay, iklim krizi kaygıları nedeniyle 2019'da dünya turnesine çıkmama kararı almıştı ve karbon ayak izini sıfırlamanın yolu bulunduğunda yeniden turne düzenleyeceğini açıklamıştı: Coldplay, “Bundan sonraki dünya turnemizin sıfır karbon ayak izi bırakacak şekilde tasarlanmasına çalışıyoruz. Hiç plastik malzeme kullanılmayan, büyük ölçüde güneş enerjisiyle gerçekleşecek konserler hayal ediyoruz.” diyerek geniş kitlelere ulaşarak bu konuya dikkat çekti aslında. Daha sonra 2022’de çevre dostu bir turne düzenleyeceğini açıklayan grup “satılan her bilet için bir ağaç dikilecek” açıklamasını yaptı. Yeni dünya turnesi için karbon ayak izini azaltmak adına 12 maddelik bir plan hazırlanmıştı. Grubun, “Music of the Spheres” isimli dünya turnesinde de sürdürülebilirlikle ilgili ilkeler duyurulmuştur. Bu ilkeleri, https://sustainability.coldplay.com sayfasından okuyabilirsiniz.
Sonuç olarak, kültür-sanatın çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlama potansiyeli büyük. Dolayısıyla, sanatın ve sanatçının gücünü kullanarak toplumsal değişime öncülük etmek ve çevresel sorunlara dikkat çekmek gerekir. Sahne sanatları, sürdürülebilirlik ve bilinçlendirme açısından bir araç olarak kullanıldığında daha yeşil ve temiz bir dünyanın inşasına katkı sağlayabilir. Gelecekte daha fazla kültür-sanat etkinliğinin çevre dostu ve sürdürülebilir olması dileğiyle...
Bu yazıyı okuyanlar; Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri[2] hakkında kısaca bilgi edinmek için https://turkiye.un.org/tr/sdgs ziyaret edebilir.
[1] Karbon Ayak İzi: Birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür.
[2] Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri: Yoksulluğun son erdirilmesi, çevrenin korunması, iklim krizine karşı önlem alınması, refahın adil paylaşımı ve barışın sağlanmasıdır.